Bu metin EKA Türkiye şubesinin “EKA Sendikalara Dair Ne Diyor?” başlıklı tartışma yazısına Servet Düşmanı Tartışma Platformu (servetdusmani.wordpress.com) tarafından cevap olarak yazılmıştır. - EKA Türkiye Şubesi

Anarşist komünistleri, komünist olma iddiasındaki pek çok akımdan ayıran temel ilkesel tutumlar, bu ilkelerin belirli düzeyde de olsa örtüştüğü anlayışlarla tartışma ve olabildiğince yan yana durma gibi bir gerekliliği de beraberinde getirmektedir. Bu nedenle, tarihsel miras bağlamında da güncel olarak da, devrimci özne olarak işçi sınıfına bakış açısı, enternasyonalizm ve ulusal soruna bakış, burjuvazinin klikleriyle ittifak yapılması, burjuva demokrasisi ve onun aygırlarının reddi gibi temel ilkelerde ortaklaştığımız Sol Komünistlerle tartışma yürütmek büyük önem taşımaktadır.
 
Kendisini “Özgürlükçü ve Komünist Tartışma Platformu” olarak tanımlayan ve (yalnızca anarşist komünistlerin değil) belirlenen temel ilkeler çerçevesinde daha genel bir tartışma zemini oluşturmayı hedefleyen Servet Düşmanı bileşenleriyle, Sol Komünist geleneği sahiplenen Enternasyonal Komünist Akım (EKA) Türkiye Şubesi’nden yoldaşlar arasında kamuya açık bir tartışma yürütülmesinin amaca uygun ve zenginleştirici olacağı düşüncesindeyiz.

Bu tartışmalar bağlamında; EKA’dan yoldaşların kaleme aldığı “Devletin Aygıtları Olarak Sendikalara Genel Bir Bakış: EKA, Sendikalara Dair Ne Diyor?” başlıklı yazı, temel ve kritik öneme sahip tartışma noktalarından birini gündeme almasıyla, yerinde bir başlangıç. Türkiye’deki hâkim sol anlayış, sınıfın örgütlenmesi ve sendikalar meselesini ezberlenmiş, genel geçer kabuller üzerinden ele alıyor ve sahiplendikleri pozisyonun hataları, açmazları defalarca ortaya çıkmasına rağmen bu konu üzerine hemen hemen hiçbir tartışma yürütülmüyor. Kuşkusuz, kolaycılıktan, tartışma ve özeleştiri kültürünün gelişmemiş olmasından veya örgütlerin köşe başlarını tutan şeflerin keyiflerinden kaynaklanan bu tarz, sadece bu başlıkla ilgili değil devrim sorunsalını ilgilendiren neredeyse her başlıkla ilgili söz konusu.
 
Burjuvazi Fransız ve Sanayi Devrimleri sonrası dönemde siyasal ve ekonomik hegemonyasını sağlamış, sanayileşen ülkelerde yoğun bir işçileşme süreci yaşanmış, işçiler sınırsız baskı ve sömürü koşullarında çalışmaya ve sefalet içerisinde yaşamaya mahkum edilmişti. Sendikalar; bu koşullarda, bu koşullara karşı mücadele etmek için ortaya çıkmış ve uzun süre kitlesel üretim birimlerinde yan yana çalışan işçiler için gündelik-ekonomik sorunları için verdikleri mücadelenin organları olarak varlığını sürdürmüşlerdir.
 
Bu noktada "Devletin Aygıtları Olarak Sendikalara Genel Bir Bakış: EKA, Sendikalara Dair Ne Diyor?" başlıklı yazıda "Sendikalar, sermayenin artı-değere bağımlılığından doğan emek-gücü talebi, işçi sınıfının yaşamını idame ettirebilmesi için ihtiyacı olan maddi kazanımı ve yükseliş dönemindeki kapitalizmden reformlar koparabilme olasılığının toprağından yeşermiştir." tespitini yerinde bulduğumuzu belirtelim. Ancak "Bugün ise işçi sınıfının kalıcı iyileştirmeler elde etmesinin imkânsızlığı, ekonomik çıkarlarının savunusuna dayanan kendine özgü, kalıcı örgütleri sürdürmenin imkânsızlığı ile aynı anlama gelir. Sendikalar kendilerinin yaratılma sebebi olan işlevi kaybetmiştir.” tespiti için aynı şeyi söyleyemeyeceğiz.
 
Her şeyden önce yazının alıntı yapılan ilk cümlede belirtildiği üzere işçi sınıfının kapitalizmden reformlar koparması geçmişte de bir olgu değil, bir olasılık, bir umuttu. Bu umut için ayağa kalkan işçiler, süreç içerisinde sistemin, onların talep ettiği reformların çok azını gerçekleştirebileceğini ve bunun onlara yetmeyeceğini anladıklarında giderek kitleselleşen ve talepleri radikalleşen mücadeleler yarattılar. Bu nedenle özellikle 20. yy’ın ilk yarısında işçi sınıfının öncülük ettiği devrimci süreçler gerçekleşti ama bu süreçlerin tamamı karşı devrimle boğuldu.
 
Bugün ise, bunun gerçekleşme imkânından bağımsız olarak, işçi sınıfının kalıcı iyileşme elde etme umudunun eskisinden daha az olduğunu söyleyemeyiz. Bunun ötesinde sistemin propagandasıyla bireysel kurtuluş umudu eskiden olduğundan daha fazla. Ancak artı değer sömürüsü devam ettiği sürece emekçilerin özgürlüğünden ve herkes için refahtan söz etmek hiçbir zaman olmadığı gibi bugün de mümkün değil. Sermayenin yoğunlaşmasıyla yaratılan bireysel kurtuluş yanılsamasının tersine, bireysel kurtuluş vaadi giderek daha fazla insan için imkansız hale geliyor. Giderek daha fazla insan üretim sürecinde nesneleşirken, gelişmiş ve orta gelişmiş ülkelerdeki emekçilerin bir bölümü tüketim sürecinde özne haline getirilerek sömürü düzeni, refah toplumu adıyla cilalanıyor. Ancak üretim sürecinin en altında kalan büyük bir çoğunluk için sömürü koşulları çıplak haliyle devam ediyor. Ağustos ayında Güney Afrika’da platin madeninde grev yapan işçilere polisin yaylım ateşi açması ve Anglo American Platinum’un Ekim ayında 12.000 işçiyi işten çıkarması bunun en yakın ve açık örneklerinden biri…
 
Tüm bunlar EKA’nın metninde belirtildiği gibi sendikaların, sermaye tarafından ele geçirilmiş ve devlete entegre olmuş olduğu gerçeğini inkar ettiğimiz anlamına gelmiyor. Bugün sistemin tanıdığı ve yasal statü/haklar sağladığı pek çok kurum gibi sendikalar da sisteme entegre olmuş durumda. Ayrıca, işçilerin giderek daha küçük bir kısmının toplu iş sözleşmesi hakkından yararlanmak için üye olduğu ve gerçek anlamda örgütlenmedikleri ve mücadeleye sevk edilmedikeri, pek çok işyerinde ise işçilerin gözünde işverenin bir organı olarak görüldüğü aygıtlar haline gelmiş durumda. Üretim sürecinden tamamen kopmuş profesyonel yöneticileri için ise, sendikalar kârlı birer iş kapısı haline gelmiş durumda.
 
Diğer yandan kapitalizmin gelişim sürecinde, üretim modelleri değişmiş, çeşitlenmiştir. Kitlesel üretim birimlerinde yan yana çalışan işçilerin örgütlenme ve mücadele aygıtları olarak ortaya çıkan sendikaların ortaya çıkan yeni çalışma biçimlerindeki işçilerin gündelik-ekonomik sorunları bağlamında dahi, örgütlenmesi ve mücadele etmesi için uygun olmadığı pek çok örnekte ortaya çıkmıştır. Tüm bunlar günümüzde sendikaların sınıf mücadelesinin büyütülmesi konusunda yeterli aygıtlar olmadığını, çoğu zaman mücadelenin önünde engel haline geldiklerini göstermektedir.
 
Ancak bu noktada belirtmek gerekir ki, yazıdaki "Aslolarak bu sözleşme [Toplu İş Sözleşmesi] işçilerin belirlenen süre boyunca emeklerini belirlenen şartlar içerisinde işverene satmak zorunda kaldığının ifadesidir ve işçi sınıfı için toplu iş sözleşmesi, kapitalist üretim ilişkileri içerisinde gerçek prangalardır." argümanı tutarlı olmamasının ötesinde, mücadelenin süreçlerinin farklılıklarını görmezden gelmektedir. Kapitalizmde işçiler toplu veya bireysel olarak emeklerini satarak yaşamlarını sürdürürler. Emeğin değeri burjuvazi için üretim maliyetidir ve bunu minimize ederek karını maksimize etmeye çalışır. Bunu belirleyen ise ulusal sınırlar, işçilerin örgütlülük düzeyleri, iş gücünün niteliği gibi etkenlerle belirlenen emeğin piyasa değeridir. Sendika üyesi olmak bir işçi için emeğinin değerini arttırması bağlamında bir anlam taşımaktadır. Dolayısıyla bir işçinin emeğinin niteliğini ve piyasa içindeki değerini arttırıcı eğitim alması, ekonomik talepleri için mücadele etmesi gibi etkenler ne kadar prangaysa sendika üyesi olarak Toplu İş Sözleşmesi’nden faydalanması da o kadar prangadır.
 
Mücadelenin farklı anlarının farklı koşulları, farklı ihtiyaçları vardır. Komünistlerin bu dönemlerin şartlarını tahlil ederek mücadele hattını oluşturmaları gerekir. Günümüzdeki gibi sınıf mücadelesinin zayıf olduğu dönemlerde, emekçilerin gündelik-ekonomik sorunlarıyla ilgili mücadeleleri desteklenmeli, dağınık ve etkisi zayıf işçi hareketleri birleştirilmeye, güçlendirilmeye çalışılmalıdır. Sendikaları ne kadar eleştirsek de, yasaların sağladığı belirli güvenceler ve Toplu İş Sözleşmesi ve yasal grev yapma tekeline sahip olması gibi imtiyazlar nedeniyle bugün işçiler mücadele edecekleri zaman sendika şemsiyesi altına giriyorlar. Bu rasyonel ve başlangıcı itibariyle mücadeleye fayda sağlayabilecek bir davranıştır. Ancak aynı zamanda sendikalarla işçilerin ilişkisi kurulduğu anda mücadelenin kaderi bürokratların ellerine bırakılmış olmakta, işçilerin karar alma sürecine katılma şansı bulunmamaktadır. Diğer yandan sendikalı işçi sayısının % 8,5’’lara düştüğü göz önüne alındığında sendikalı olmayan devasa bir kitlenin örgütlenme ve mücadeleye sevk edilme sorunu karşımızda durmaktadır. Kaldı ki %8,5’luk oran yalnızca sendika üyesi olma hakkına sahip işçiler baz alınarak hesaplanmaktadır. Evden çalışma gibi yeni üretim biçimlerinin, kayıt dışı istihdamın ve işsizliğin yaygınlığı düşünüldüğünde işçilerin çok küçük bir kısmının sendika üyesi olduğu ortaya çıkmaktadır.
 
Bu noktada karşımızda; bir yandan sendikalara üye olan ama örgütlü olmayan yüz binlerce işçinin, diğer yandan sendika üyesi olmayan, fiili veya yasal nedenlerle sendikaya üye olma imkanı olmayan çok daha büyük bir işçi kitlesinin nasıl örgütleneceği ve mücadeleye sevk edileceği sorunu durmaktadır. Biz sendikaları, işçi sınıfının en önemli ve gelişkin örgütlenmesi olarak görmüyoruz, tersine günümüzde işçi sınıfının ihtiyaçlarını karşılamaktan çok uzak, yozlaşmış kurumlar olduklarını tespit ediyoruz. Ancak yukarıda belirttiğimiz olanaklarının mücadelenin günümüzde olduğu gibi zayıf olduğu anlarda kullanılabileceği ve zaten işçiler tarafından çeşitli biçimlerde kullanıldığını görüyoruz.
 
Önemli olan her koşul ve ihtiyacı gidereceği ön görülen bir örgütsel formun aranmasından çok, sınıf mücadelesinin yükseltilmesinde hangi formun hangi dönemde, hangi konuda işlevli olabildiğinin tartışılmasıdır. İspanya İç Savaşı örneğinde olduğu gibi Sendikaların işçi sınıfı için devrimci örgütler haline geldiğini, diğer yandan Ekim devriminin en önemli organları haline gelen sosvyetlerin bir kaç sene sonra karşı devrimci güçlerin, işçi sınıfını kontrol altına almasını sağladığı organlar haline geldiğini hatırlamalıyız. Dolayısıyla konuyu sendikaları mutlaklaştırma, kutsama ve tümden reddetme ikileminden kurtarıp, sınıf mücadelesinde hangi aracın nasıl kullanılabileceği üzerinden ele almamız gerekmektedir.
 
Sendikaların yapısal ve güncel sorunları olduğu yadsınamaz bir gerçek olmakla birlikte işçi sınıfı için mücadele sürecinde belirli faydalarının olabileceğini de inkar edemeyiz. Diğer yandan mevcut sendikaların kastlaşmış ve çürümüş yapıları nedeniyle dönüştürülmesinin imkansızlığı ortadayken "Günümüzün üretim biçimlerinin farklılıklarına uygun, emekçilerin tabandan karar alabileceği, mücadeleci sınıf örgütlenmeleri yaratılabilir mi?”, “Tek bir form değil, farklı işlevlere sahip birbirlerine paralel, birbirleriyle ilişki içinde ve aralarında geçişkenlikler olan değişik örgütlenme biçimleri oluşturulabilir mi?" sorularını tartışmak büyük önem taşıyor. Bunu bizim sormamızın ötesinde mücadele eden işçilerin bu konuda çeşitli deneyimler yarattığına da tanıklık ediyoruz. Bu deneyimler bu soruların önemini net olarak göstermektedir. İşçi sınıfının gündelik sorunlarından başlayan mücadeleler emeğin mutlak özgürüğünü sağlayacak komünist bir toplumu yaratacak devrime giden ilk adımlardır. Bunun için uygun olan araçların ne olduğunu mücadelenin ihtiyaçlarının ne olduğu belirleyecektir.

Zafer Onat